Zapalenie opon mózgowych - wirusowe i bakteryjne

Zapalenie opon mózgowych to stan zapalny otoczki otaczającej mózg i rdzeń kręgowy. Istnieją różne rodzaje zapalenia opon mózgowych. W zależności od czasu trwania i szybkości rozwoju wyróżnia się trzy typy zapalenia opon mózgowych:

• ostre zapalenie opon mózgowych (od kilku godzin do kilku dni);
• podostre zapalenie opon mózgowych (ponad dwa tygodnie);
• przewlekłe zapalenie opon mózgowych (ponad miesiąc) jest znacznie rzadsze.      

Niezależnie od przyczyny (wirus, bakteria, grzyb, pasożyt) zapalenie opon mózgowych jest stanem nagłym. O ile wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ma na ogół łagodny przebieg, o tyle bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może być szczególnie zjadliwe: częste są następstwa neurologiczne i możliwy jest zgon.

Co powoduje zapalenie opon mózgowych?

Zapalenie opon mózgowych jest spowodowane zakażeniem płynu mózgowo-rdzeniowego (płynu krążącego między oponami mózgowymi), zazwyczaj wywołanym przez wirusa. W niektórych przypadkach może być również spowodowane przez bakterie, grzyby lub pasożyty. Większość przypadków zapalenia opon mózgowych występuje w normalnych warunkach życia, bez związku z hospitalizacją lub zabiegiem medycznym: mówimy o "zbiorowym zapaleniu opon mózgowych".

Wirusowe zapalenie opon mózgowych, najczęstsze przyczyny
Wirusowe zapalenie opon mózgowych jest najczęściej spowodowane przez szeroko rozpowszechnione enterowirusy, ale "zespół zapalenia opon mózgowych" może wystąpić również po innych chorobach wirusowych, takich jak ospa wietrzna, świnka, odra, półpasiec, a nawet opryszczka u osób z obniżoną odpornością.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowych, rzadsze, ale poważniejsze
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych to nagły przypadek medyczny. Mogą wystąpić po infekcji miejscowej, oddechowej (zapalenie płuc) lub ucha, nosa i gardła (laryngologia) (zapalenie nosogardła, angina, zapalenie ucha, zapalenie zatok, itp.). Bakterie obecne w nosogardzieli przechodzą do krwiobiegu i zakażają płyn mózgowo-rdzeniowy, prowadząc do zaburzeń czynności narządów i krążenia krwi.


Jeśli nie są one szybko leczone, bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych może dotrzeć do innych części ośrodkowego układu nerwowego, takich jak mózg, móżdżek lub pień mózgu (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i wpłynąć na cały organizm (posocznica). W tym przypadku choroba jest określana jako "inwazyjna".

Zakażenie opon mózgowych może być również spowodowane przez:
po operacji lub hospitalizacji (szpitalne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych), np. po operacji neurochirurgicznej lub laryngologicznej, gdy doszło do skażenia płynu mózgowo-rdzeniowego przez:

• bakterię;
• uraz czaszki;
• choroby (nowotwory, toczeń...);
• stosowanie niektórych leków.                                                                                                    

Jakie są objawy zapalenia opon mózgowych?

Meningokokowe zapalenie opon mózgowych występuje zazwyczaj w okresie niemowlęcym (u dzieci poniżej 1 roku życia), w okresie dojrzewania lub w młodym wieku dorosłym (między 16 a 24 rokiem życia). Łączy w sobie zespół infekcyjny (gorączka, silne bóle głowy, wymioty) i zespół oponowy (sztywność karku, senność, zaburzenia świadomości, a nawet śpiączka).

Ogólnie rzecz biorąc, zapalenie opon mózgowych może zatem objawiać się:

• gorączką
• silne bóle głowy
• nudności i wymioty
• sztywność karku
• nadwrażliwość na światło lub hałas
• czasami, zaburzenia zachowania i dezorientacja
• drgawki
• wykwity skórne: wybroczyny lub plamica (małe czerwone plamki);

Jak zapobiegać zapaleniu opon mózgowych?

Aby zapobiec wystąpieniu zapalenia opon mózgowych, zaleca się zaszczepić małe dziecko przeciwko pneumokokom, meningokokom.

Jak rozpoznać, czy masz wirusowe czy bakteryjne zapalenie opon mózgowych?

Aby zdiagnozować zapalenie opon mózgowych, konieczne jest przeprowadzenie badania lekarskiego.

Nakłucie lędźwiowe (pobranie próbki płynu mózgowo-rdzeniowego na poziomie kręgosłupa) kończy to badanie, aby poznać charakter zapalenia opon mózgowych (bakteryjne, wirusowe, nowotworowe...). Gołym okiem lekarz może stwierdzić, czy chodzi o zapalenie opon mózgowych zwane "przejrzystym płynem" (często pochodzenia wirusowego), czy o zapalenie opon mózgowych "mętnym płynem" (z reguły bakteryjne).

Jak leczy się zapalenie opon mózgowych?

W przypadku zapalenia opon mózgowych konieczna może być hospitalizacja. Leczenie zależy od rodzaju zapalenia opon mózgowych.

Najczęściej wirusowe zapalenie opon mózgowych nie wymaga szczególnego leczenia. Powrót do zdrowia następuje samoistnie i bez następstw. Inne leki na e-receptę mogą być stosowane do leczenia gorączki, ewentualnych drgawek, itp. Tylko ciężkie postacie, szczególnie zapalenie opon mózgowych, wymagają leków przeciwwirusowych.

Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych wymaga pilnej antybiotykoterapii, w ramach hospitalizacji.

W przypadku grzybiczego lub pasożytniczego zapalenia opon mózgowych lekarz przepisuje leki przeciwgrzybicze (przeciwko grzybom) lub przeciwpasożytnicze.