Kamica nerkowa – podstawowe informacje

Kamienie nerkowe to twarde kryształy, które tworzą się w nerkach i mogą powodować silny ból. Nefrolodzy używają terminu kamica moczowa w odniesieniu do tych kamieni, które mogą być również znalezione w pozostałych częściach dróg moczowych: w pęcherzu, cewce moczowej lub moczowodach .

W prawie 90% przypadków kamienie moczowe tworzą się wewnątrz nerki. Są one bardzo zróżnicowane pod względem wielkości, od kilku milimetrów do kilku centymetrów średnicy. Większość z nich (80%) przechodzi samoistnie przez różne przewody układu moczowego i powoduje niewiele objawów. Jednakże moczowody, znajdujące się pomiędzy nerkami a pęcherzem moczowym, są bardzo małymi przewodami. Kamień utworzony w nerce, który jest w drodze do pęcherza moczowego, może łatwo zablokować moczowód i spowodować silny ból. Jest to tak zwana kolka nerkowa.

Kogo to dotyczy?

Kamienie nerkowe są bardzo powszechne, a częstość ich występowania wydaje się wzrastać w ciągu ostatnich 30 lat. Kamienie nerkowe występują częściej u osób po czterdziestce. Występują one dwukrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Problem może dotyczyć również niektórych dzieci. Ponad połowa osób, które już miały kamicę, będzie miała kolejną w ciągu 10 lat od pierwszego ataku. Dlatego bardzo ważna jest profilaktyka.

 Przyczyny

Kamienie powstają w wyniku krystalizacji soli mineralnych i kwasów, które występują w zbyt wysokim stężeniu w moczu. Proces ten jest taki sam jak w przypadku wody zawierającej dużo soli mineralnych: powyżej pewnego stężenia sole zaczynają się krystalizować.

Kamienie nerkowe mogą być spowodowane przez wiele czynników. Najczęściej wynikają one z braku rozcieńczenia moczu, czyli zbyt małego spożycia wody. Przyczyną może być również niezrównoważona dieta zawierająca zbyt dużo cukru lub białka. W wielu przypadkach nie ma jednak konkretnej przyczyny powstawania kamieni.

Rzadziej infekcja, niektóre leki na e-receptę, choroby genetyczne lub choroby metaboliczne (takie jak cukrzyca) mogą prowadzić do tworzenia się kamieni moczowych. Przyczyną mogą być również wady rozwojowe układu moczowego, zwłaszcza u dzieci.

 Rodzaje kamieni

Skład chemiczny kamienia zależy od jego przyczyny, ale większość kamieni nerkowych zawiera wapń. Badania moczu i analiza odzyskanych kamieni mogą ujawnić ich skład.

• Kamienie na bazie wapnia. Stanowią one około 80% wszystkich kamieni nerkowych. Należą do nich kamienie szczawianu wapnia (najczęstsze), kamienie fosforanu wapnia lub mieszanina obu tych związków. Są one spowodowane odwodnieniem, nadmiernym spożyciem witaminy D, niektórymi chorobami i lekami, czynnikami dziedzicznymi lub dietą o zbyt wysokiej zawartości szczawianów.
• Kamienie struwitowe (lub fosforan amonowo-magnezowy). Są one związane z przewlekłymi lub nawracającymi bakteryjnymi zakażeniami dróg moczowych i stanowią około 10% przypadków. W przeciwieństwie do innych rodzajów kamieni, występują one częściej u kobiet niż u mężczyzn. Często występują one u osób, które mają cewnik w pęcherzu moczowym.
• Kamienie kwasu moczowego. Stanowią one 5-10% kamieni nerkowych. Powstają one z powodu nieprawidłowo wysokiego stężenia kwasu moczowego w moczu. Osoby z podagrą lub otrzymujące chemioterapię są bardziej narażone na ich wystąpienie. Mogą być również spowodowane przez infekcję.
• Kamienie cystynowe. Ta forma jest najrzadsza. We wszystkich przypadkach są one spowodowane cystynurią, defektem genetycznym, który powoduje, że nerki wydalają zbyt dużo cystyny (aminokwasu). Ten rodzaj kamicy może wystąpić już w dzieciństwie.

Możliwe powikłania

Powikłania są raczej rzadkie, jeśli kamienie są dobrze leczone. Może się jednak zdarzyć, że oprócz kamienia blokującego moczowód, dojdzie do zakażenia. Może to prowadzić do zakażenia krwi (sepsy), które będzie wymagało nagłej interwencji. Inna sytuacja, która może stać się poważna, to taka, w której u osoby posiadającej tylko jedną nerkę rozwija się kolka nerkowa.

• Nagły, silny ból w plecach (po jednej stronie, pod żebrami), promieniujący w dół brzucha i do pachwiny, często do okolic płciowych, do jądra lub do sromu. Ból może trwać kilka minut lub kilka godzin. Niekoniecznie jest on ciągły, ale może stać się nieznośnie intensywny;
• Nudności i wymioty;
• Krew w moczu (nie zawsze widoczna gołym okiem) lub mętny mocz;
• Czasami pilna i częsta potrzeba oddania moczu;
• W przypadku współistniejącej infekcji dróg moczowych, na szczęście nie zawsze, występuje również uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu i częsta potrzeba oddawania moczu.
• Może również wystąpić gorączka i dreszcze.

Kto jest narażony?

• Osoby, które miały już jeden lub więcej kamieni nerkowych;
• Osoby, u których w rodzinie wystąpiła kamica nerkowa;
• Mężczyźni bardziej niż kobiety;
• Osoby z wysokim ciśnieniem krwi
• Osoby chore na cukrzycę
• Osoby z otyłością;
• Osoby z niektórymi chorobami metabolicznym
• Osoby skłonne do ataków podagry;
• Osoby, u których występują nawracające zakażenia dróg moczowych;
• Osoby z chorobami zapalnymi jelit, takimi jak choroba Crohna, która zwiększa wchłanianie szczawianów

Czynniki te dotyczą głównie osób z grupy ryzyka, zwłaszcza tych, które już wcześniej cierpiały na kamicę nerkową.

• Słabe nawodnienie organizmu.
• Picie niewielkiej ilości napojów zmniejsza objętość moczu, co powoduje koncentrację soli w moczu i zwiększa ryzyko krystalizacji;
• Siedzący tryb życia. Brak aktywności fizycznej powoduje stopniowy ubytek masy kostnej, a tym samym uwalnianie wapnia;
• Przyjmowanie niektórych leków. Przyjmowanie leków moczopędnych  lub leków zobojętniających wapń, na przykład, może zwiększyć ryzyko rozwoju kamieni nerkowych.
• Dieta z dużą zawartością soli lub cukru;
• Dieta zawierająca zbyt dużo białka. Białko podnosi poziom wapnia, szczawianów i kwasu moczowego w moczu, a obniża poziom cytrynianów (czynnik chroniący przed powstawaniem kamieni).
• Dieta z niedoborem wapnia. Wbrew pozorom wapń z pożywienia (produkty mleczne, konserwy rybne z ośćmi, owoce, zielone warzywa, rośliny strączkowe, orzechy) ma działanie ochronne przed powstawaniem kamieni nerkowych.